Gipsverbanden
Deze folder geeft u globale informatie over gipsverbanden. Het is goed
u te realiseren dat de situatie voor iedereen weer anders kan zijn. U
hebt op de Spoedeisende Hulp afdeling van het ziekenhuis of op de gipskamer
een gipsverband gekregen. Deze folder informeert u hoe u hiermee moet
omgaan, waar u rekening mee moet houden bij de verwijdering van het gips
of kunststofgips, wat u moet doen bij klachten en waar u terecht kunt
met vragen.
WAT U MOET WETEN OVER UW GIPSVERBAND
U hebt een gipsverband om uw arm of been gekregen. Een verband van kunststof
of gips zorgt ervoor dat de botbreuk in de goede stand blijft staan en
dat het beschadigde gewricht en/of de beschadigde pezen rust krijgen.
Gips is pas na 48 uur volledig hard. De eerste 2 dagen moet u er dus voorzichtig
mee zijn. Laat het gips niet op een harde rand rusten, maar op een zachte
onderlaag. Circulair kunststofgips is al na 30 minuten volledig hard en
kan dus vrijwel direct belast worden (indien toegestaan).
Gips mag niet nat worden. Circulair kunststofgips kan wel tegen water,
maar de katoenen kous en watten eronder niet. Bescherm het gips of kunststofgips
dus bij het douchen met een plastic zak of een speciale badkous. Een plastic
zak kunt u met een pleister waterdicht afplakken op uw huid. Een speciale
badkous (of informatie hierover) is verkrijgbaar op de gipskamer. Voor
deze badkous moet u betalen (ziektekostenverzekeraars vergoeden dit meestal
niet). Douche zo kort mogelijk.
DE PRAKTIJK
Zwelling
Het is belangrijk dat u uw ingegipste arm/been hoog legt:
- Om te voorkomen dat uw been/arm gaat zwellen.
- Om te zorgen dat een bestaande zwelling afneemt.
Arm
Draag uw arm in een sling (stoffen band), in een mitella (draagdoek) of
leg de arm op een kussentje op uw schoot. Zorg ervoor dat de hand hoger
is dan de elleboog. 's Nachts kunt u de sling/mitella afdoen en eventueel
de arm op een kussen leggen.
Been
Leg uw been op één of meerdere kussens. Het is belangrijk dat de voet
hoger ligt dan de knie en de knie weer hoger dan de heup. 's Nachts kunt
u een kussen op of onder uw matras leggen aan het voeteneind. U doet er
goed aan om niet te veel te lopen (met uw krukken), omdat het been dan
lang naar beneden hangt.
Bewegen
Het is belangrijk dat u oefeningen doet met het ingegipste lichaamsdeel
om de bloedsomloop te stimuleren, niet ingegipste gewrichten soepel te
houden en de spierkracht zo veel mogelijk te behouden.
Probeer de volgende oefeningen enkele malen per dag te doen en minimaal
vijf keer achter elkaar.
Arm
- Maak 3 tellen lang een stevige vuist, strek de vingers vervolgens 3 tellen.
- Draai rondjes met de schouder: ga in een iets voorovergebogen houding staan en maak een beweging alsof u ouderwets koffie maalt.
- Als de elleboog niet is ingegipst: strek en buig de elleboog.
Been
- Trek de tenen naar u toe (richting van uw neus) gedurende 3 tellen, druk ze hierna 3 tellen lang van u af.
- Zittend: til het gestrekte been gedurende 3 tellen op.
- Indien de knie niet is ingegipst: buig en strek de knie.
Elleboogkrukken
Een gipsspalk mag u niet belasten: dit gips breekt onder de druk van gewicht.
Dit heeft vooral gevolgen voor een beengipsspalk: u mag niet lopen of
staan zonder het gebruik van krukken. U krijgt een recept, waarmee u elleboogkrukken
kunt lenen bij de kruisvereniging (uitleentijden: zie telefoonboek/gemeentegids).
Circulair gips en kunststofgips mag u meestal wel belasten. U krijgt hierover
instructies mee (afhankelijk van uw letsel).
Loopgips
Als u loopgips hebt, zorgt u dan dat u met het ingegipste been niet gaat
slepen. Loopt u net als anders. Omdat u uw enkel niet kunt gebruiken,
moet u met kleine stapjes lopen. Onder het loopgips is in het algemeen
een zool bevestigd, die u kunt losmaken wanneer u naar bed gaat. Deze
zool is vaak dikker dan de zool van uw schoenen. Om te zorgen dat u hiervan
bij het lopen geen last hebt, kunt u aan het niet ingegipste been een
schoen dragen met een zool of hak van vergelijkbare dikte of hoogte. Bij
een loopgipsverband moet u uw been ondersteunen als u zit. Dit kunt u
doen door uw been bijvoorbeeld op een krukje te leggen. Dit voorkomt zwelling
van uw been en voet.
Jeuk en huidbeschadiging
Niet iedereen krijgt last van jeuk. Jeuk wordt meestal veroorzaakt door
vocht tussen de huid en het gipsverband (zoals transpiratie en nat worden).
Als u last krijgt van jeuk, kunt u dit bestrijden door droog te föhnen
tussen de huid en het gipsverband (niet te warm in verband met verbranding).
Gebruik in elk geval geen scherpe voorwerpen zoals een breinaald om de
jeuk te bestrijden. Dit kan ernstige huidbeschadigingen veroorzaken. Huidbeschadigingen
kunnen ook ontstaan door kleine voorwerpen die tussen het gips en uw huid
terecht komen. Vooral kleine kinderen hebben de neiging speeltjes in het
gips te verstoppen.
WANNEER CONTACT OPNEMEN?
Neemt u telefonisch contact op als, ondanks het hoog leggen of houden
van uw been of arm:
- Uw vingers of tenen gaan tintelen, dik worden, of paars-blauw verkleuren.
- U uw vingers of tenen niet of nauwelijks kunt bewegen.
- Het gipsverband pijn veroorzaakt of knelt (pijn op de plaats van de breuk is meestal niet verontrustend).
- Uw gips gebroken is. In geval van een loopgips mag u het gips dan niet meer belasten.
- Uw gips nat en slap geworden is.
VERWIJDEREN
Als u naar het ziekenhuis komt om een onderbeensgipsspalk (vanwege enkelbandletsel)
te laten verwijderen raden wij u aan een veterschoen of andere stevige
schoen mee te nemen. Als u enkeltape krijgt, mag u namelijk weer gaan
lopen. Als u een armspalk heeft, neem dan een mitella mee. Bij het verwijderen
van circulair gips of kunststofgips is het belangrijk dat u uw mitella/sling
of elleboogkrukken meeneemt. De kans is groot dat uw spieren en gewrichten
stijf zijn geworden, omdat u ze een tijdlang niet hebt gebruikt. U zult
de mitella/sling of krukken
waarschijnlijk weer even nodig hebben, ook al maakte u er de laatste tijd
geen gebruik meer van.
THUIS
Kort na het verwijderen van circulair gips of kunststofgips zullen het
been en de voet een neiging tot zwellen hebben. Voor de arm geldt dit
in mindere mate. Als een zwelling ontstaat, neemt deze in de loop van
de dag toe en is 's avonds het ergst. Dit is niet verontrustend, de zwelling
verdwijnt langzamerhand spontaan. U kunt de klachten verminderen door
het been of de arm niet te veel te belasten en hoger te leggen of overdag
een elastische kous te dragen ('s nachts afdoen).